DALI'DEN ÜÇ RESİM

3 yıl süren titiz bir çalışmanın ürünü olan “Dali’den Üç Resim”, Usmanbaş’ın müzikal yaşamında bir dönüm noktasıdır. Kısa süre denediği 12 Ton tekniğinin bağlayıcı etkisinden kurtulmak için bütünsel diziselliğe yöneldiği bir zamana karşılık gelir. Dizisel müzik kısaca, zamansal örgü ve ritimsel yapı gibi müziği oluşturan parametrelerin diziler tarafından sistematik biçimde örgütlendiği bir yazım tekniğidir. Dizilerin tekrarı ve çeşitlemeleriyle elde edilen akış, müziğin alışılagelen bütünlük anlayışını değiştirmektedir. Usmanbaş bu yöntemi, müzikteki sınırlı tanımlamaların dışına çıkmak için bir yol olarak görmüştür. Dali’nin resimleri de işte bu noktada anlam kazanmıştır. Müzikal yapının tüm öğeleriyle genişlediği ve parçalandığı yöntemde bütünü koruyacak, seslerin gideceği güzergahı belirleyecek önemli bir rol üstlenmişlerdir. 

Usmanbaş’ın “Dali’den Üç Resim”de ortaya koyduğu yenilikler, aynı zamanda açık yapıt ve rastlamsallığa varacağı yolda atılmış önemli girişimler barındırmaktadır. Ölçü çizgilerini kaldırması ve zamansal değerleri alışılagelmişin dışında tek bir nota değeri olarak partisyonun dışına taşıması geleneksel notasyondan kopuşun göstergeleridir. Öte yandan Usmanbaş, bu müdahalesi ile ses bütünlüğünün bir bakışta algılanmasını sağlamış, böylece müziğin sayfa üzerindeki duruşuna da görsel bir değer kazandırmıştır.

Usmanbaş, Dali’nin çalışmalarıyla rastlantı sonucu eline geçen bir kitapta karşılaşmıştır. Buradan seçtiği üç resmin, aynı zamanda Dali için de yeni bir dönemin habercisi olması bu karşılaşmayı daha da ilginç kılmaktadır. Dali resimsel öğelerini tıpkı Usmanbaş’ın müziğinde olduğu gibi giderek parçalamaya başladığı bir döneme girmiştir. Bu biçimsel değişiklik ressamın 1945 sonrasında nükleer fizik ve kuantum mekaniği gibi bilimsel gelişmelere duyduğu ilginin bir sonucudur. Bu süreçte klasisizme hala sıkı sıkıya bağlı olan Dali, bir yandan da matematiksel oranlar ve mistisizmle ilgili konular üzerinde çalışmalar yapmaktadır. 1951’de yayınladığı “Mistik Manifesto”da bilimsel gelişmelerin etkisiyle dağılmaya başlayan resimsel öğelerini mistik ve matematiksel bir uyum içinde nasıl bir araya getirdiğini anlatmaktadır. Onun resimleri ilk bakışta göze çarpmayan yapısal bir düzene sahiptir ve bu sistemli yaklaşım resimsel düzlemde kendiliğinden bir denge oluşmasını sağlamaktadır. Böylece kompozisyondaki çizgisel ve kütlesel iniş çıkışlar, gerilim ve dinginlik gibi karşılıklar eş zamanlı olarak var olma şansı bulmaktadır. 

Usmanbaş detaylı bir gözlem, analiz gücü ve sezgisel yaklaşım ile Dali’nin resimlerinde yakaladığı karşıtlıkları müziğine yansıtmaya çalışmıştır. Dolaysısıyla “Dali’den Üç Resim” yalnızca iki farklı sanatsal pratiğini birbirine yakınlaştırmakla kalmayıp, farklı coğrafyalardan iki sanatçının 1950’lerin başındaki arayışlarına ışık tutarak, yaşadıkları değişimin ve deneyimin benzer yönlerini keşfetmemize, dahası dizisel müzik ile Dali’nin resimlerinde uyguladığı sistemli yaklaşım arasındaki olası ilişkiyi görmemize de olanak sağlamaktadır.